Bir organizmanın yaşam süresi, genetik yapısıyla doğrudan ilişkilidir. Ancak, uzun ömrü etkileyen tüm genler henüz tam anlamıyla belirlenmiş değil. Araştırmalar, uzun ömürlü memelilerin genellikle daha büyük beyinlere sahip olduğunu ortaya koyuyor. Bu bulgu, bilim insanlarının hem ömrü uzatan hem de beyin büyüklüğünü artıran genlerin varlığına dair hipotezler geliştirmesine yol açtı. Örneğin, fillerin kansere karşı koruma sağladığı bilinen p53 protein geninin 19 ek kopyasını taşıdığı kaydedilmiştir. Bu durum, uzun ve sağlıklı yaşam sürdürebilmelerine katkıda bulunuyor.
GEN DUPLİKASYONU NEDİR?
Meksika Ulusal Üniversitesi’nden genetikçi Araxi Urrutia’nın öncülüğündeki araştırma ekibi, 46 memeli türünün 4.100’den fazla gen ailesini inceledi. Çalışma sırasında, gen duplikasyonu adı verilen bir süreç dikkat çekti. Bu süreçte, bir gen genomda başka bir bölgeye yanlışlıkla kopyalanıyor ve zamanla farklı işlevler kazanabiliyor. DNA onarımına ve bağışıklık sistemine dair gen ailelerinin, kısa ömürlü memelilerde daha küçük, uzun ömürlülerde ise daha geniş bulunduğu tespit edildi. Gen kopyalarının artışının, mutasyon birikimini önleyerek yaşlanmayı ve kanseri engelleyebileceği önerildi.
BAĞIŞIKLIK GENLERİNİN ÇİFT ROLÜ
Bağışıklık genlerinin yalnızca enfeksiyonla mücadele etmekle kalmayıp, aynı zamanda beyin gelişiminde de önemli roller üstlendiği keşfedildi. Pittsburgh Üniversitesi’nden Maria Chikina, bu genlerin kanser hücrelerini erken aşamada yok ederek ya da ölü hücreleri temizleyerek dokuları sağlıklı tutabileceğini ifade etti. Ayrıca, interlökin-6 gibi bağışıklık proteinlerini kodlayan genlerin, uzun ömürlü türevlerde daha fazla kopya bulundurduğu gözlemlendi. Bu genlerin büyük beyinli türlerde yaygın şekilde bulunması, beyin boyutu ile yaşam süresi arasındaki ilişkiyi daha da pekiştiriyor.
İNSANLAR VE UZUN ÖMÜR
İnsanlar üzerinde yapılan çalışmalara göre, yüz yaşına yaklaşan bireylerdeki gen varyantlarının uzun ömürlülük açısından katkı sağladığı bilinmektedir. Yeni incelemeler, bu genlerin çoğunun genişletilmiş gen ailelerine ait olduğunu göstermekte. Bu tespit, insan ömrünü uzatma potansiyeline sahip genlerle ilgili daha fazla araştırma yapılması gerektiğini ortaya koyuyor.
GELECEK DÖNEMDE ARAŞTIRMALAR OLACAK MI?
Bu çalışma, bağışıklık genlerinin çoğalmasının memelilerde uzun ömürle ilişkili olduğunu kanıtlamış olsa da, bu genlerin uzun ömre doğrudan neden olup olmadığı henüz kesinlik kazanmış değil. Pittsburgh Üniversitesi’nden Maria Chikina, kuşlar gibi memeli olmayan türlerde benzer araştırmalar yapılarak bu ilişkinin evrenselliğinin sınanabileceğini öne sürdü.
Ayrıca, uzun ömürlü türlerden elde edilen genlerin farelerde test edilmesi, bu genlerin yaşam süresine etkisini anlamak açısından önemli bir yöntem olabilir. Gelecekte, bu genlerin yaşlanmayı geciktirici tedaviler geliştirilmesinde veya bireylerin genetik yapılarına göre ömür tahminlerinde kullanılması olasıdır.
