Multipl Skleroz (MS), sinir sistemi hastalığı olarak kadınlarda erkeklere kıyasla yaklaşık 1-1,5 kat daha fazla görüldüğü belirtiliyor.
Uluslararası MS Federasyonu ve Dünya Sağlık Örgütü, her yıl Mayıs ayının son çarşamba gününü Dünya MS Günü olarak kutlamaktadır. Bu özel gün vesilesiyle Tıp Fakültesi Nöroloji Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Dr. Meltem Can İke, MS hastalarına yönelik önemli tavsiyelerde bulundu.
Dr. Can İke, Multiple Skleroz’un (MS) beyin ve omurilikteki sinir hücrelerinin etrafındaki koruyucu kılıf olan myelin hastalığı ile ilgili olduğunu belirtti. “MS’teki ‘multiple’ terimi birden fazla bölgenin etkilendiğini, ‘skleroz’ ise hasarlı bölgedeki sertleşmeyi ifade eder. Bu sertleşmiş alanlara plak denir,” şeklinde konuştu.
MS RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?
MS hastalığında iki ana risk faktörünün bulunduğu vurgulandı. Dr. Can İke, “Birinci grup risk faktörleri yaşam tarzı ve çevresel etmenlerdir. Bunlar arasında D vitamini düzeyinin düşük olması, tütün kullanımı, Epstein–Barr Virüs (EBV) enfeksiyonu, obezite, aşırı alkol ve kafein tüketimi sayılabilir,” dedi.
İkincil risk faktörleri arasında genetik etmenlerin yer aldığına dikkat çeken Dr. Can İke, “Aile öyküsü, multipl sklerozda kalıtımın poligenik olduğu anlamına gelir ve birçok genin varyasyonları hastalık riskini artırır. HLA sınıf I ve II genlerindeki polimorfizmler, MS için en yüksek riski taşır,” şeklinde konuştu.
‘MS’TE BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİN ŞAŞKINLIĞI
MS hastalığının kökenine dair bilgiler veren Dr. Can İke, “Vücudu korumakla görevli hücreler, myelin kılıfını yabancı bir madde gibi algıladığı için yok etmeye çalışır. Burada söz konusu olan, bağışıklık sisteminin yetmezliği değil, şaşkınlığıdır. MS’li bireylerde bağışıklık sistemi normal çalışmakta fakat yanlış yönlenmesi nedeniyle kendine zarar vermektedir. Bunun nedenleri arasında bazı viral enfeksiyonlar ve çevresel faktörlere genetik yatkınlık bulunmaktadır,” dedi.
BELİRTİLER HASTADAN HASTAYA DEĞİŞİYOR
Dr. Can İke, MS’in belirtilerinin, şiddetinin ve seyirinin her hastada farklılık gösterdiğini vurguladı. “Beyin ve omuriliğin herhangi bir kısmını etkileyen MS, o bölgeye özgü belirtiler yaratabilir. Görme bulanıklığı, konuşma bozuklukları, çift görme, uyuşma, güçsüzlük ve denge kaybı gibi şikayetler bu hastalıkta görülebilir,” şeklinde bilgi verdi.
“KADINLARDA DAHA FAZLA GÖRÜLÜYOR”
Dr. Can İke, dünyada yaklaşık 3 milyon, Türkiye’de ise 50 bin MS hastasının bulunduğunu ifade etti. “MS, kadınlarda erkeklere oranla 1-1,5 kat daha fazla görülmekte ve genellikle 20-40 yaş aralığında tanı konulmaktadır. Ancak hastalığın başlangıç süresi, belirtilerin başlamasından önce olabilmektedir. 12 yaş altı ve 55 yaş üzeri başlangıç vakaları da söz konusudur,” dedi.
MS HASTALIĞI NEDİR?
Multipl Skleroz’un bir sinir sistemi hastalığı olduğunu açıklayan Dr. Can İke, “MS, ölümcül bir hastalık değildir ve bulaşıcı değildir. Genç bireylerde nörolojik kaynaklı engelliliğin en önemli nedenidir. Kronik inflamatuar, demiyelinizan ve nörodejeneratif bir hastalık olarak tanımlanır,” dedi.
MS’İN DÖRT FARKLI TÜRLÜ BULUNMAKTADIR
Dr. Can İke, MS’in dört ana türü olduğunu belirterek şu şekilde açıkladı:
Klinik izole sendrom: Bu biçimde, santral sinir sisteminde enflamatuvar ve demiyelinizan lezyonlar görülen ilk nörolojik tablodur.
Tekrarlayan ve düzelen MS (Relapsing-remitting): En yaygın formdur. Atak ve iyileşme dönemleri ile seyreder ve hastaların yaklaşık %80’i ilk beş yılında bu biçimde ilerler.
İkincil ilerleyici MS (Sekonder Progressif): Bu formda, atak ve iyileşme döngüsü mevcuttur ancak iyileşme azdır. İlk grup hastaların %20’sinde bu aşama görülmektedir.
Birincil ilerleyici MS (Primer Progressif): Bu form nadir görülür ve hastaların %15-20’sinde izlenir. İyileşme olmadan atak geçirme durumu söz konusudur.
MS tanısında ana prensip, merkezi sinir sistemindeki lezyonların ve içerdikleri klinik tablonun zaman içinde ve alanda yayılımının gösterilmesiyle birlikte benzer hastalıkların dışlanmasıdır. Teşhis, klinik muayene, laboratuvar testleri ve görüntüleme teknikleri ile konulmaktadır.
“MS TEDAVİSİNDE HEDERLER”
Dr. Can İke, MS tedavisinin ana hedefinin atakların, atak sıklığının ve engellilik durumlarının önlenmesi olduğunu ifade etti.
Dr. Can İke tedavi yöntemleri hakkında şu bilgileri verdi: “Tedavi, belli başlı hedeflere yönelik özgül yöntemlerle, hastalık süreçlerini kontrol eden tedaviler ve belirtilere yönelik çeşitli tedavileri içermektedir.”
“HER YAKINMA ATAK OLMAYABİLİR”
MS tedavisinin hastalığın tipine ve seyrine bağlı olarak değiştiğini belirten Dr. Can İke, “Her belirti atak olmayabilir ve dikkate alınmalıdır. Atak dönemlerinde yüksek doz kortizon tedavisi uygulanmaktadır. Gerekirse plasman değişimi ve intravenöz immunglobulin (IVIG) gibi ileri tedavi seçenekleri de tercih edilebilir,” dedi.
MS İLE YAŞARKEN ALINACAK ÖNLEMLER
MS ile mücadele eden bireylerin yaşam kalitelerini artırmak amacıyla alabilecekleri bazı önlemler hakkında bilgi veren Dr. Can İke, “Yaşam tarzında olumlu değişiklikler yaparak MS belirtilerini azaltabilir, sağlığınızı koruyup moralinizi yüksek tutabilirsiniz,” dedi ve önerilerini sıraladı:
Fizyoterapi desteği: Fizyoterapiden yardımcı alarak denge sorunlarınızı ve kuvvet kaybınızı azaltabilirsiniz.
Sıcaktan kaçınma: Sıcak havalar genellikle belirtilerin şiddetini artırır, bu nedenle sıcak banyolar ve yaz güneşinden uzak durulmalıdır.
Sağlıklı beslenme: Bol sebze ve meyve, lifli gıdalar, tahıllar tüketilmesi önerilirken; yağ, şeker ve tuz oranı azaltılmalıdır.
Sigara bırakma: Sigara içiyorsanız derhal bırakmalısınız; zira yeni çalışmalar sigaranın MS’in seyrini olumsuz etkilediğini ortaya koymaktadır.
Egzersiz: Egzersiz sağlığınızı iyileştirir, uyku ve ruh halinizi düzenler, ancak herhangi bir programa başlamadan önce mutlaka doktorunuzla görüşmelisiniz.
(DHA)
